(… and Zorro cares for us)

In their own contemporary version of ’L’ Histoire du Soldat’, Plan Kruutntoone and Reinier van Houdt roam the rough edges of holes in plaster, at home in a dangerous world. Sleeping in the flag, accepting their free daily buns. Gratefully learning from Igor S. and Sonic Y. while upholding the red flower.

Together with Garshin they inspect the ward. And with Rosa; dear and beautiful retarded alto. And Chleb; singer with the wooden voice. And Zorro cares for all.

Esc.rec. releases 'Watch out, this bag belongs to Zorro (... and Zorro cares for us)' as a 180 gramms LP with download, and as a CD. Both download and CD come with two extra tracks. It’s Plan Kruutntoone's sixth, and the trio without compromise found the tenderest and coolest piano player ever, to join forces.

On behalf of the Olympic Comittee and the full Administration in Exile, do take care!

Love,
Z

--

Review by Julian Cowley in The Wire:
"Watch Out, This Bag Belongs To Zorro is, it seems, the title when translated from Dutch. Knowledge of that language would certainly be an advantage if you wish to grasp immediately the meaning of spoken words delivered by various voices within the lean, edgy and occasionally fractious musical context provided by pianist Reinier van Houdt and the trio Plan Kruutntoone. This project is apparently an adaptation of the account of a soldier's pact with the devil dramatised in Stravinsky's L'Histoire Du Soldat. Guttural intonations of Dutch are matched by gruff and stark instrumental accompaniment. Guitar, bass, drums and piano along with interjections from trombone and accordion hang together in loose affiliation, moving jerkily towards the prescribed denouement.

--

Review by Sven Schlijper-Karssenberg in Vital Weekly:
"For the 'Zorro'-LP (there's also a CD featuring two additional tracks) Plan Kruutntoone joins forces with one of today's best pianists in the avant-garde realm: Reinier van Houdt. He recently released a delightful solo 12" on Matière Mémoire and who we all know Van Houdt from his splendid renditions of contemporary (often physically quite demanding) composed piano works (check out the stellar double cd on Moving Furniture Records featuring works by Alvin Curran; Vital Weekly 1182) and of course his work with Current 93.
Plan Kruutntoone and Van Houdt present a conceptual narrative here, based around Zorro and Rosa, geography (and Spielberg) and Brodski, or, to put it in slightly more practical or technical terms: composed and deranged music and lyrics (and other words) on guitars, basses, drums and a piano. The oddball quality of the work starts with the hand-drawn and -painted artwork, a hard to read tracklisting, some other diagrams and slogans or loosely inserts - Twombly-like even - sentences or parts thereof. "A squeaky spring - No not like that - Plays the red flower". First impression: Tom Waits would not be ashamed to put out a record looking like this, to send the listener into a hazy world of fictional characters of lore and wonder and tall tales told with an air of absolute truthfulness.
Picture this: "A deserted Romney shed, somewhere in the north. Only the chosen ones will gather to perform their religious duty, a service to you, heroes, the worst, since Pearl Harbour. A Kärcher high-pressure water cleaner will be solemnly melted. Into nothingness. …and Zorro cares for us."
Roaming the rough edges of holes in plaster as Plan and Van Houdt say themselves, they feel at home in a dangerous world. Theirs is a world in which the band brim with confidence to wave the flag of Slaapkamers met Slagroom-vibe Sonic Youth and defy expectations with a tip of the hat to equal measures of the aforementioned Tom Waits and the aesthetic of De Kift mixed with The Ex.
Founded on a sturdy conceptual framework Plan Kruutntoone once again fosters an explosive yet poetically pensive mix of unexpected forms and Dada-ish gestures with bizarre and intense observations of the exceptional and the commonplace. The resulting LP is jagged and rugged. Dots and lines somehow seem to connect. Or at least these are presented together, in some sort of formation or togetherness: appearing as natural myths read from a Cy Twombly painting, from a maelstrom of considered actions and deeply energetic rushes of frenetic attacks on the poetic and musical canvas.
A roughness too which makes it utterly logical screws here, in this palace of wonders, are hammered (not turned) into the wall. Oh, if only these walls could speak, one might hear someone say, now or then. On the 'Zorro' LP these walls do indeed speak up without shyness, in multitudes of voices and languages. Like our poet Bernlef: jazz and poetry melt into one; into snow white and technicoloured island-wash of melancholy and yearning - a unity demanding full attention: not the plaster, not the tapestry; not even the whole room or house, but the view and the world, all around. Surely one of the best records of 2020."

--

Review by Squidco:
"Plan Kruutntoone joins forces with avant-garde pianist Reinier van Houdt for a conceptual narrative blurring improvised music, compositional and rock forms, with a narrative based around Zorro and Rosa, geography (and Spielberg) and Brodski, or in their terms: composed and deranged music and lyrics (and other words) on guitars, basses, drums and a piano."

--

Review by Gert Derkx in Opduvel:
"Een album van Plan Kruutntoone gaat om meer dan de muziek alleen. De muziek geeft de luisteraar ruimte voor interpretatie en de teksten van Hansko Visser geven stof tot nadenken. Op het nieuwe album, getiteld pas maar op, want deze tas is van zorro (en zorro houdt van mij) krijgt het Groningse trio muzikale bijstand van pianist Reinier van Houdt. Zijn spel is een onlosmakelijk onderdeel van de muziek op het album. Het betekent niet dat Plan Kruutntoone ook maar een concessie doet als het gaat om hun eigenwijze manier van musiceren.

Van Houdt is een pianist die graag van gebaande paden afwijkt. Hij is op zoek naar punten die verder gaan dan compositie, interpretatie en improvisatie. Op zijn cv prijken namen als Alvin Curran, Current 93, Charlemagne Palestine, Yannis Kyriakides, Jürg Frey, John Cage, Alvin Lucier en Luc Ferrari. Daarnaast is hij een van de gangmakers van het muziekcollectief MAZE. De opsomming geeft aan dat de pianist geen hokjesdenker is, niet op zoek is naar het conventionele en openstaat voor muzikale uitdagingen. In die zin past hij perfect bij Plan Kruutntoone.

Het album pas maar op… is gebaseerd op L’Histoire du Soldat, een compositie die Igor Stravinsky in 1918 schreef in Zwitserland. Het werk neemt een opvallende plaats in in het oeuvre van de Russische componist door de invloed van jazz (ragtime) die in het tonale muziekstuk is verwerkt. Het stuk is gebaseerd op een Russisch volkssprookje en werd gecomponeerd voor zeven muzikanten (klarinet, fagot, cornet, trombone, viool, contrabas en slagwerk), een verteller, twee acteurs (soldaat en duivel) en een danseres (prinses). Er bestaat discussie over de vrijheid die Stravinsky zich zou hebben veroorloofd ten opzichte van de originele vertelling van het sprookje.

Als het woord ‘vrijheid’ valt, zijn we direct terug bij Plan Kruutntoone, want dit gezelschap houdt zich natuurlijk voor geen meter aan de partituren (Stravinsky schreef er drie) die de Russische componist van zijn werk vervaardigde. Sterker nog: pas maar op… bestaat uit eigen stukken van de hand van Visser die een gevoel of een herinnering aan het originele stuk teweeg zouden kunnen brengen, maar volstrekt eigenzinnig zijn. Het gaat om een eigentijdse versie van L’Histoire du Soldat en een eigen interpretatie van waar Stravinsky’s compositie voor staat.

Zelfs de tekst van het volkssprookje wordt niet verteld. Visser brengt zijn eigen teksten en liet zich inspireren door twee Russische schrijvers. De eerste daarvan is Sasja Sokolov, een schrijver waarbij taal (ook) de functie van ritme, geluid en associatie vervult. De schriftelijke uitdrukking van Sokolov ligt vaak tussen proza en poëzie in en dat is iets wat je van de teksten en voordracht van Visser ook kunt zeggen. De tweede schrijver waardoor Visser zich liet inspireren, is Vsevolod Garsjin. Hij vocht in de Russisch-Turkse oorlog van 1877-1878. Daarna ging hij schrijven. De oorlog sloeg diepe wonden bij Garsjin en uiteindelijk pleegde hij in 1888 zelfmoord.

De muziek van Plan Kruutntoone is moeilijk te categoriseren. Het is geen rock, geen pop, geen jazz, al zijn er elementen uit die genres te herkennen in de muziek. De muziek is niet rechtlijnig en houdt altijd iets abstracts, maar bevat ook veel emotie. Er wordt op een freejazzachtige wijze gespeeld: vooral niet (samen) op de tel en graag door elkaar heen. Doordat het wel bij elkaar past, blijkt hoe goed er naar elkaar wordt geluisterd. Je moet als luisteraar wel zelf aan de slag, want niet alles wordt voor je uitgetekend. Er zitten net genoeg aanknopingspunten in de muziek om het aantrekkelijk te houden.

Van Houdt is wel wat gewend, maar het musiceren met dit anarchistische trio, naast Visser bestaande uit slagwerker Chris Muller en bassist Bas Alblas, moet toch een uitdaging zijn. De scholing moet overboord en je moet net zo eigenwijs zijn als het Groningse drietal. Het spel van Van Houdt pas verrassenderwijs naadloos in de manier van werken van het trio. Het toont het talent en het aanpassingsvermogen van de pianist. Hij begrijpt Plan Kruutntoone. In stukken waarin hij prominent aanwezig is, zoals opener ‘olympisch comite’ en ‘aardrijkskunde (spielberg)’, wordt zijn pianospel prettig ontregeld met rommelende, piepende, schurende, krakende en wringende geluiden, afkomstig van conventionele instrumenten als drums, bas en gitaar, maar ook van een motor en een brullend orgel en van zelfgemaakte instrumenten als Rosa en Chleb.

Vissers teksten vormen niet een complete vertelling, maar zijn het gereedschap waarmee in combinatie met de muziek een verhaal kan worden geconstrueerd. De teksten worden niet gezongen maar gereciteerd. Visser heeft een aangename dictie, hij articuleert duidelijk en als hij vertelt hang je aan zijn lippen, zelfs als de muziek chaotische vormen aanneemt, zoals in toenemende mate gebeurt in ‘gaten vallen (inspectie)’. Een man wordt een inrichting binnengebracht, waar ook een inspectie plaatsvindt. Of het daadwerkelijk om een verward persoon gaat, is interpretabel, maar de man heeft ervaring met inrichtingen. Visser verwoordt het in de ik-vorm, wat de indruk geeft dat je met hem de gedachten van de hoofdpersoon doorleeft.

Met muzikaal schetsmatig spel en dynamische contrasten wordt spanning gecreëerd in ‘nee, zo niet’. Hetzelfde geldt voor de tekst, die een samenhang suggereert die er wellicht ook is, maar die ook alleen in je hoofd tot stand gekomen kan zijn. Zijn het de overpeinzingen van de in het gesticht opgesloten man? De uitgeschreeuwde woorden “nee, zo niet” klinken radeloos, juist doordat ze worden overstemd door de muziek.

Visser is niet de enige die teksten voordraagt. In ‘brief (gereedschap)’ en ‘brief (borgmeren)’ is Margijn Bosch de verteller, waarbij haar stem is ingevoegd, want zodra haar stem klinkt, is ook achtergrond- of taperuis hoorbaar. Meer dan bij Visser, die de waanzin en wanhoop van de hoofdpersoon lijkt te vertolken, klinkt bij Bosch – vooral in de eerste ‘brief’ – melancholie door in haar stem. Jurgen Veenstra levert vocalen in het lange ‘zorro (psalm)’. Zijn bijdrage wordt ondersteund door houten percussie. Veenstra klinkt als een door het leven geteisterd persoon die zijn eigen wereld heeft gecreëerd. Schots en scheef spel zoals alleen Plan Kruutntoone dat kan, leidt het tweede gedeelte in, waarin de bas stuwt, spanning creëert, en de andere instrumenten de muziek verder invullen, van accenten voorzien. Visser neemt de vertelling over van Veenstra.

Er is enige ruimte voor humor, getuige ‘rosa’, “het lied als gehoord op het herentoilet”, met Alblas op trombone, al is de humor wrang. Er schuilt leed achter, wat goed naar voren komt in de tekst en in het sobere en sombere instrumentale tweede deel van het lied, waarin Van Houdt accordeon speelt. Mooi is de tegenstelling tussen de minimale pianoklanken en de hortende en stotende bas van Alblas in ‘(gevonden) voorwerpen (op weg naar het station)’.

Het album eindigt met het stemmige ‘brodski (waar men bij de vis…)’. Van Houdt speelt spaarzaam, waarbij de lang doorklinkende tonen opzien baren. Zijn spel wordt voorzien van scheve percussieve accenten, meer niet. Het is een melancholiek einde van een album dat – met en zonder voorkennis – intrigeert, tot nadenken stemt, ontroering teweeg brengt, verwarring zaait en bewondering oogst. Het onorthodoxe maar doordachte spel, met lange instrumentale gedeelten, het geduld waarmee de muziek wordt gebracht, de poëtische teksten en de gedrevenheid van de muzikanten maken pas maar op… tot een gedenkwaardig album. Het geeft zijn geheimen nooit helemaal prijs, dus je blijft er keer op keer geboeid naar luisteren."

--

Review by Ben Taffijn in Nieuwe Noten:
"De titel klinkt als die van een spannend jongensboek, maar het gaat hier om het zesde album van Plan Kruutntoone. Dertig jaar bestaan ze inmiddels, maar voor mij is deze band rondom Hansko Visser volstrekt nieuw. En ik blijk niet de enige, zo weet ik na het lezen van een interview met Visser in nr,. 158 van Gonzo (Circus). Het is dat ik contact heb met Esc.Rec, waar dit nieuwe album verscheen, een samenwerking met pianist Reinier van Houdt, anders was Plan Kruutntoone nooit tot mij doorgedrongen.

Een aantal jaren geleden stond Visser vroeg in de ochtend ergens in Nederland te wachten op een station. Verderop stond een zwerver, pratend in zichzelf met in zijn hand een plastic tas met daarop de zin geschreven: “pas maar op, want deze tas is van zorro.” Visser vertelt het aan Peter Bruyn in het hierboven genoemde interview en zegt aansluitend: “Dat vond ik zo sterk, dat vertrouwen in je eigen mogelijkheden.” Ah, vandaar dat deze band nog steeds bestaat en dat Visser er daarbij niet om maalt of hij ook gezien en gehoord wordt. Wat overigens niets zegt over de kwaliteit, maar laten we niet op de zaken vooruit lopen.

Een duidelijke pianopartij, bijna klassiek van snit kenmerkt ‘olympisch comite’, een partij die op alle mogelijke wijzen door het trio dat Plan Kruutntoone vormt (Bas Alblas, Chris Muller en Hans Visser) wordt gedwarsboomd. Dan horen we in ‘gaten vallen’ zeer intieme, bijna sprookjesachtige klanken en begint Jurgen Veenstra, de tweede gast op dit album, het verhaal dat dit werkstuk draagt: “een onaangekondigde inspectie van het instituut ‘luid en duidelijk”. De muziek zwelt aan, de surrealistische tekst overschaduwend. Visser, die altijd zijn inspiratie elders haalt, putte voor dit stuk uit Igor Stravinsky’s ‘L’Histoire du Soldat’.

Onrustig gehamer op de pianotoetsen, gitaarwerk in de sfeer van Sonic Youth en dan is het weer stil en klinken enkele losse gitaarslagen in ‘nee, zo niet’ en vervolgt Visser zijn verhaal – helaas bevat het album geen teksten. Dan doorsnijdt het meest rauw denkbare gitaarspel de rust, ontregelt de zinnen. In ‘aardrijkskunde (spielberg)’ wordt muzikaal verder gebouwd op ‘olympisch comite’, weer dat bijna klassieke, ietwat houterige pianospel, weer die zeer creatieve erupties van het drietal: onbestemde geluiden. Langzaam gaan we over in het al even onbestemd klinkende ‘brief (gereedschap)’ en gaat het verhaal verder, nu uitgesproken door Margijn Bosch. Indringend gitaarspel op de achtergrond. Veenstra horen we weer in ‘Rosa’, met als begeleiding vreemde, staccato klanken. Aansluitend weer zo’n intiem klankmoment, een enkele gitaaraanslag, een paar trekken aan een bassnaar.

Aansluitend wordt er flink geklust, althans zo klinkt ‘voorwerpen’ en strooit Van Houdt wat klanken in het rond. Dan vouwt Bosch een brief open, ‘brief (borgmeren)’ en begint weer voor te lezen, begeleid door een enkele klank. Prachtige zinnen ook in ‘zorro (psalm)’, te veel om hier te citeren, maar regelrechte poëzie. Een hortend en stotend ritme, van blues doordrenkt gitaarspel en een stem die zegt: “angst is niet reëel!” Gevolgd door het uitspreken van de prachtige titel van dit weerbarstige, bij vlagen rauwe, maar hechte en onverwacht sterke kunstwerk, dat nog vele luisterbeurten mee kan. Plan Kruutntoone heeft er een fan bij!"

--

Review by Jan Willem Broek in Subjectivisten:
"Bij een nieuwe van Plan Kruutntoone zit ik altijd op de punt van mijn stoel, want deze Groningse groep brengt weliswaar mondjesmaat hun releases uit, maar wat er van hen verschijnt is bijzonder, intens, raak, onvoorspelbaar, stuurloos en avontuurlijk. De naam van dit in al 1991 opgerichte combo, komt van een bizar verhaal van Belcampo. De groep ontwikkelt zich van avant-rockband gelardeerd met experimenten, Oost-Europese muziek, jazz en poëzie en teksten in het Servo-Kroatisch, Nederlands en Engels tot een meer conceptueel gezelschap, dat noodgedwongen nieuwe vormen van volksmuziek zoekt die beter past bij een ten nadele veranderend Europa. Soms heel gedetailleerd en op andere momenten bijna kaal. Iedere keer komen ze weer anders uit de hoek en hun albums zijn stuk voor stuk ook prachtig en origineel vormgegeven. Totaalkunst die je zelden zo treft. Dat alles onder de bezielende leiding van muzikant/poëet Hansko Visser.

Dat ze een keer samenwerken met één van de meest avontuurlijke pianisten van Nederland, te weten Reinier van Houdt, is dan ook niet verwonderlijk. Van Houdt kom je tegen op werken van Current 93, Francisco López, Alvin Curran, Scanner, Robert Ashley en Charlemagne Palestine en heeft gewerkt met John Cage, Luc Ferrari, Olivier Messiaen en Alvin Lucier. Daarnaast voert hij composities uit van Giacinto Scelsi, Erik Satie, Karlheinz Stockhausen en ga zo maar door. Hij is tevens één van de drijvende krachten achter het experimentele muziekcollectief MAZE en valt meermaals in de prijzen. Ik zal niet alles oplepelen, anders zitten we hier morgen nog. Gewoonweg één van de coolste klasbakken op de piano (en meer).

Samen brengen ze nu het album met de ludieke titel pas maar op, want deze tas is van zorro (en zorro houdt van mij), die op eigengereide wijze gebaseerd is op “L’ Histoire du Soldat” van Igor Stravinsky. Maar ook Vsevolod Garsjin en Sasja Sokolov spelen tekstueel een rol. Naast Hansko (stem, gitaar, Rosa, Chleb, piano scores) en Reinier van Houdt (piano, accordeon, Chleb), waarbij Rosa en Chleb door Hansko ontworpen instrumenten zijn, wordt Plan Kruutntoone hier verder gecompleteerd door Chris Muller (drums, motor, orgelgebrul), Bas Alblas (bas, trombone) en gastvocalisten Margijn Bosch en Jurgen Veenstra. Ze brengen hier 10 grofkorrelige stukken, die schaven, schuren en schokken. Je krijgt veelal enkel wat stippen aangereikt, waarbij je als luisteraar de lijnen zelf intekent, net als die tekeningen met cijfers en stippen. Alleen hier gaat de route nooit lineair of logisch. Daaraan hoor je zowel het compositie- als improvisatietalent van beide. Slechts een paar bakstenen, wat hout en een paar dakpannen en toch wordt het een huis waarin je kan en wil wonen. Het is muziek die wel wat vergt van de luisteraar, maar de beloning is groot. Een intrigerend indringend hoorspel, dat voorzien wordt van vaak bevreemdende maar biologerende teksten. Hoewel je het eigenlijk niet echt met iets kunt vergelijken, moet je denken aan een experimentele caleidoscopische hybride van The Ex, Sonic Youth, Palinckx en Igor Stravinsky. Een groots, onconventioneel en meeslepend kunstwerk!"

--

Review by Oscar Smit in OOR:
"Histoire Du Soldat is een compositie uit 1918 van Igor Stravinsky voor een verteller, acteurs en muzikanten. Het muzikaal ongrijpbare trio Plan Kruutntoone heeft op zijn nieuwe album een eigentijdse versie hiervan gemaakt. Ze doen dat samen met de eigenzinnige pianist Reiner van Houdt (Ives Ensemble, Current 93). Het resultaat is een geheel van schurende, bijna minimale klanken met veel stiltemomenten en dadaïstisch aandoende teksten, die voorgedragen, dan wel verteld worden. Qua muzikale sfeer zijn Broeder Dieleman, De Kift, de broers Kleefstra (uit Piiptsjiling) en The Ex aardige referenties. Het album opent en sluit met korte instrumentale flarden staccato-achtig pianospel met een grote rol voor stilte. Ook op andere titels is pianist Van Houdt spaarzaam bezig. Vaak wordt hij door sober gitaargetokkel begeleid. In deze setting duikt op Brief (Gereedschap) ineens iemand op die onsamenhangende poëzie voordraagt. Gaten Vallen (Inspectie) begint ingetogen, maar mondt uit in een gitaarfestijn à la Sonic Youth. Zelfs is er ergens een prepared piano te horen. Al het voorgaande komt samen in de lange titeltrack: absurdistische poëzie, intieme percussie, stille passages en zowel noisy als ingetogen gitaarklanken. Pas Maar Op Want Deze Tas Is Van Zorro is een uitnodiging om een pas op de plaats te maken en te luisteren naar hoe rijk ongrijpbare muziek kan klinken."

--

Review by René van Peer in Gonzo Circus:
"Even denk je, De Kift? De voordracht doet eraan denken. Maar de teksten zijn merkwaardiger dan die van de Noord-Hollanders. En de muzikale begeleiding lijkt in niets op hun in koper gedrenkte fanfareklanken. De ongemakkelijk hinkende en voortstrompelende ritmes, als van een stel benen dat elkaar het licht in de ogen niet gunt, lijken weggewaaid te zijn uit de Magic Band. Dit is pop, maar dan een bijzonder verknipte variant. Hamerende akkoorden op een bijna goed gestemde gitaar, een waggelende wankelende bas, een drummer die lukraak rondstrooit met klappen en miniroffels, daarachter een wanhopig roepende stem. En als telkens terugkerende klap op de vuurpijl een piano die uiterst doeltreffend en precies aarzelt. Hier zijn de vingers aan het werk van Reinier van Houdt, Nederlands meest buitengewone pianist. Welkom in de wereld van Plan Kruutntoone, genoemd naar het verhaal van Belcampo. Het is een wereld die tekstschrijver, gitarist en vocalist Hansko Visser eigenhandig gebouwd heeft. Drie kwartier duurt ‘Pas Maar Op, Want Deze Tas Is Van Zorro (En Zorro Houdt Van Mij)’, en in die tijd weet Visser je te overtuigen van de levensvatbaarheid en verkieslijkheid van alternatieve werkelijkheden, en parallelle universa. Laten we er geen doekjes om winden: wat dit Plan behelst, is niet voor iedereen weggelegd. Er is ook geen enkele noodzaak om alle vaderlanders in zijn kribbe plaats te doen nemen. Maar voor mensen die graag verkeren in ongebruikelijke omgevingen, is het goed ronddwalen in deze uitzonderlijke spinsels van taal en muziek."

--

Review by Tim Donker in Muzikale Ontdekkingen:
"Uw eerste oren, daar moet ge verdraaide zuunig op ween. Verdraaide, ik zeg. Ik verspeelde mijn eerste oren aan de prachtige prachtige mjoeziek daar buiten. Of liever hier binnen. Want dat is één ding: een brede muzikale interesse doen uw eerste oren rapper verslijten. Soms zeg ik dat tegen de mensen. Maar de mensen begrijpen dat niet. De mensen begrijpen nooit iets. Dan ontstaan er diskussies. Op kaffee bijvoorbeeld, in de tijd dat ik nog wel eens op kaffee ging met zo of met zo. Of in mijn eigenste kot, overheen een glas whiskey. In de tijd dat er nog wel eens iemand in mijn kot kwam die ik aankijken kon overheen een glas whiskey. Veel vaker, nu, op straat. Ter hoogte van mijn achtertuin. Eigenlijk wil ik net naar binnen gaan, eigenlijk wil ik de boodschappen uitpakken, eigenlijk wil ik schrijven, eigenlijk wil ik koffie, eigenlijk wil ik het pluis uit mijn navel pulken, eigenlijk wil ik de gaten in het plafond tellen, eigenlijk wil ik lezen, eigenlijk moet ik nodig, eigenlijk heb ik dorst, eigenlijk ging ik denken, eigenlijk moest ik kijken hoe de inkt droogde maar die stomme Sergio blijft maar doormekkeren over het een of het ander. De mensen blijven altijd maar doormekkeren over het een of het ander.

De mensen denken dan, als ik zoiets zeg, dat mjoeziek me nu onverschillig laat. Dat niets me echt nog raakt. Dat ik nooit meer iets hoor dat diepe indruk op me maakt. Dat ik de schoonheidsbeleving niet meer ken. Maar f’domme, dat is niet wat ik zeg.

Weet je wat ik zeg?

Dit is wat ik zeg.

Wat op eerste oren valt, kun je bij niks anders onderbrengen dan bij zichzelf. Ik bedoel de schok. Ik bedoel het ongehoorde. Ik bedoel ongekend. Ik bedoel het overweldigende. Ik bedoel das Erhabene. Ik bedoel het sublieme. En f’domme, Kant wist al dat dat niet hetzelfde is als het schone (Kant! hoor mij bezig!).

Als schitterend als een nieuwe liefde, als schitterend als je eerstgeborene. Dat laatste zeg ik niet zomaar. Dat eerste trouwens ook niet.

Dat het alles wat je al kent te boven gaat en dat het toch meteen vanaf het eerste moment van jou is. Dat je het niet inlijven kunt en het toch al ingelijfd hebt. Het beweegt buiten alle gekende kaders, het is het totaal nieuwe en toch ga je ermee terug zolang als je je herinneren kunt.

Zoiets maar toch niet. En dan helemaal anders.

Eén van de laatste keren dat iets me op nieuwe oren viel heette het Als alles eraf is. De band Plan Kruutntoone. Een naam die al langer meeging en die ik ook al langer kende maar waar ik voorheen nog nooit één liedje had gehoord. Soms gaan die dingen zo. Soms weet je niet waarom, soms weet je wel waarom. Soms gaan die dingen zo. Soms schrijf je het weg in een vakje in je kop en rust het goed daar. Omdat iemand iets gezeid haadt ofzo. De mensen moeten altijd maar dingen zeggen. Dat de band genoemd is naar een boek van Belcampo is ook al niet waar want het is een verhaal. Van Herman Pieter Schönfeld Wichers ja, geboren in 1902 en overleden in 1990. Hier in Utrecht geëerd met een heuse straat, deprimerende straat is dat, ik bezorg er soms de post.

En dan was er iemand die zei. Die iets tegen Hansko zei. Hansko, zanger, frontman van Plan Kruutntoone. Er was iemand, in sommige kringen noemen ze hem de muziekprofessor, die iemand, die vermeende muziekprofessor, die zei tegen Hansko dat Plan Kruutntoone een combinatie is, een “ideale combinatie” dan nog (ik hou niet van ideaal) van (riemen vast) “Captain Beefheart, Frank Zappa, The Ex en Bästard met etnische invloeden”, en Hansko, rustig (naar ik veronderstel) replikeerde: “Zappa is verschrikkelijk, Beefheart vind ik te gek”. Ik vernam dat toen mijn Zappaliefde op haar hoogtepunt verkeerde, inmiddels zijn mijn gevoelens wat gedraaid. Wat. Iets. Veel. Ik zou er nu bijna in mee kunnen komen, in het eerste deel van die uitspraak. Ik zou kunnen meekomen in een uitspraak als ruim 70% van wat Zappa gemaakt heeft, is verschrikkelijk en diene mens was ook nog eens een ongelooflijke lul op de koop toe. Maar ik zal altijd staande houden dat er zeven, negen of tien titels uit de Zappa-diskografie fantastisch zijn en dan nog een stuk of wat die niet half slecht zijn. Maar dat de ware avantgardistische mjoeziekliefhebber Zappa verguisd vind ik begrijpelijk, die blindelingse Beefheartliefde begrijp ik niet want wat voor Zappa geldt geldt voor Don van Vliet evenzo: ruimt 70% van wat die gast gedaan heeft, is verschrikkelijk.

Misschien was dat het. Dat gemakzuchtige o ik ben underground DUS Zappa is verschrikkelijk en Beefheart deugt. Soms verban je mensen op grond van een paar woorden naar een plek in je achterhoofd en soms laat je ze daar jaren zitten.

In 2013, ik denk een kleine zestien jaar nadat ik die woorden van Hansko over Zappa en Beefheart gelezen had, hoorde ik Als alles eraf is.

En

O

God.

De pracht. De zeggingskracht. De storm. De blaas. JA das Erhabene. JA het overweldigende. JA het sublieme. Een pak rammel en de innigste liefkozing ineen. Hoe ik daar zat, in gemakkelijke leunstoel die ik in die dagen nog tot helemaal voor het cd-apparaat sleepte als ik een cd luisteren ging, dan zitten, koptelefoon op mijn kop (waar zoon ding getuige de naam toch meer dan thuis hoort) & hoe het zinderde en bulderde en raasde en ging en kroop. Een ander mens was ik, toen ik opstond uit die leunstoel.

Terwijl toch. Als alles eraf is niet zonder referensies is. Inderdaad zou een mens Captain Beefheart kunnen noemen. Of Tom Waits era het gouden trio Rain Dogs, Frank’s Wild Years en Swordfishtrombones. Maar hee, die mannen haalden hun mosterd ook ergens. Dus ook kon je sporen van delta blues, Louisiana blues of jazz aantreffen bij die daar Plan Kruutntoone-cd. Er was meer. Een mespuntje Spleen misschien. Dingen als postrock, noise en misschien zelfs wel punk. Er was veel dat ik kennen kon, en dat ik zelfs in deze verhoudingen en miksturen nog wel kennen kon. En toch was er iets aan dat tiepies Plan Kruutntoone was, en alleen Plan Kruutntoone kon zijn. En met donderend geraas viel Als alles eraf is daar, en toen, in het jaar dat mijn zoon geboren werd, op mijn eerste oren.

Een mooi pak, hoewel kronolokies eerder, hoorde ik pas ná Als alles eraf is. Vallen op mijn eerste oren deed het niet meer (ik zei u toch al hoe snel die dingen verslijten!) maar mijn eerste ogen (als zoiets bestaat) werden gans schoon bediend. In doorzichtig plastieken insteekhoes kwam de cd. Niet alleen de cd bevattende, die hoes, maar een lieflijkheid aan kleinoderie. Een boekje, en verdere voorwerpen. Een stropdas. De ouwe stropdas van iemands pa, misschien Hansko’s pa. Zo dacht ik en pas later dacht ik dat ik vast niet de enige in de hele wereld was met een eksemplaar van Een mooi pak en dat de waarschijnlijkheid dat Plan Kruutntoone hun eigen kasten en de kasten van hun ouders geplunderd hadden om de insteekhoes te vullen met allerlei willekeurige kleine dingetjes niet erg groot was. Misschien was iemand naar de kringloopwinkel gegaan om daar een hele zwik stropdassen op te kopen? Dacht ik.

En dacht ik nog: ja dit is waarom iedereen tot op de Dag des Oordeels de fysieke geluidsdrager moet trouw blijven, dit is waarom de fysieke geluidsdrager het nooit halen zal bij fucking “streamingsdiensten”, “afspeellijsten”, “FLAC”, “MP3” of andere moderne rotzooi (ha! opa heeft gesproken!) (zwijgt allen verdoemme stil als opa spreekt).

En toen. Toen. & toen & toen & toen.

Toen kwam Wat doen de handen. Ja. O. Ik weet nog dat ik uit mijn vel barstte. Van spanning. Want doorheen de druivengaard had ik reeds vernomen dat Plan Kruutntoone op Wat doen de handen iets zou gaan doen met teksten van Samuel Beckett. O. Ik dacht. O. En o. En o. Dit gaat mooi worden, dit gaat fantasties worden, dit gaat het summum worden. O. O. Oja. De beste band van Nederland gaat iets doen met teksten van één van de allerbeste schrijvers allertijden. Dit Kan Niet Anders Dan Heel Erg Gaaf Worden.

Humzie.

Dat werd het dus niet. Wat doen de handen sloeg een wat bedeesdere toon aan dan ik inmiddels van Plan Kruutntoone gewoon was. Akademies haast. Bedachtzaam. Het vergde een grote konsentrasie maar die konsentrasie werd naar mijn smaak te weinig beloond zodat ik het ook bij herhaalde beluistering uiteindelijk niet volhield. Iedere keer weer dacht ik, dit gaat hem zijn, dit gaat de keer zijn dat ik stil zal blijven luisteren naar Wat doen de handen. En iedere keer wierp alles aan mij de handdoek in de ring. Mijn gedachten het eerst. Die kanten op gingen die me wegvoerden van de plaat. Dan volgden ook de benen. Ging ik de rotzooi van mijn kinderen opruimen (want na Als alles eraf is was er ook een dochter bij gekomen). Doorheen rondslingerende tijdschriften bladeren. Zomaar wat boeken in mijn boekenkast verplaatsen. Wat deden de handen? De handen deden van alles. De handen stonden tussen mij en het luisteren. En ik vond dat wel prima zo.

Op een troosteloze loodgrijze dag in april in het van de gele hond gescheten jaar 2021 (& de plaat is er dan al een tijdje) stel ik mij in alle oprechtheid de vraag kan Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) revansjeren?

Evenals de vorige uit op het fijne Esc.rec., misschien wel het beste label van Nederland. En ook zoals op de vorige (maar voor Plan Kruutntoone sowieso geen nieuwigheid) is er weer eens flink in (obskure) literatuur gedoken. Russen. Natuurlijk. Sasja Sokolov (en dan vermoed ik dat het zomaar zou kunnen gaan om de joyceiaanse bewustzijnsstroom van School der gekken) en Vsevolod Garsjin (wiens De rode bloem hier wel eens de grote inspiratiebron geweest zou kunnen zijn).

Van bewustzijnsstromen gesproken (wie sprak daar van een bewustzijnsstroom?) (sprak iemand van een bewustzijnsstroom dan?): ook Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) (de titel kan alvast tellen!) is een stroom. Een stroom die onderscheiden is in 10 verschillende liedjes is maar desalniettemin redelijk continu is: nu eens woester stromend, dan weer rustiger, nu eens een nivo van abstraksie bereikend en dan meer recht in het gezicht spat. Soms is er piano. Soms krakelt of tokkelt er een timide guitaar. Soms gaan luider de guitaren, noisey, mathrock-achtig. Soms zijn er gesproken teksten. Over gekken en Gelderland en inrichtingen en rokjes en gekookte eieren en blinden die lammen leiden. Soms leest een vrouw die teksten voor. Soms een man. Niet altijd is die man Hansko, me dunkt. Soms streelt de drummer zijn drums. Soms is hij wat minder lief voor zijn drumstel. De guitaar die van lispelen naar schreeuwen gaat springt zelden in melodie. De bas kan slepen. De bas kan aarzelen. Soms andere instrumenten. (?). Cello. (?). Blaasinstrument. (?). Ook in de minder abstrakte momenten blijft het onzeker. Niet geheel zonder ankerpunten overigens. Ik dacht aan. Aan The Spontaneous Music Ensemble. Aan Art Ensemble of Rake. Aan Nihilist Spasm Band. Een enkele keer aan As if were the seasons van Jospeph Jarman. En omdat niet alle geluiden op de plaat aan instrument of menselijke stem ontlokt lijken te zijn, dacht ik ook wel aan The Brutum Fulmen.

Dus.

Dus dan weet je het wel.

Experimenteel, jazz, konkrete muziek, vrije improvisasie, abstrakt. Is de hoek waar je het zoeken moet. Een vleugje rock nog misschien.

Vallen op eerste oren deed het niet meer.

Vallen op oren (zij waren twede derde vierde vijfde of meer) deed het wel, en dus deed het alvast meer dan Wat doen de handen. Want die heb ik vele luisterbeurten later nog altijd niet écht gehoord. Te vragen: waarom viel Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) niet op eerste oren? Omdat ik inmiddels als drie Kruutntoones verder was? Omdat Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) toch (weer) een andere toon aanslaat dan Als alles eraf is en dat die toon er niet één is van vuist-in-het-gezicht? Omdat ik ouder werd? Omdat mijn eerste oren nu echt definitief naar God geholpen zijn? Door de mjoeziek, de pachtige mjoeziek, alle bloedjesmoje mjoeziek die is daarbuiten en hierbinnen? Ik weet het niet. De plaat liet me niet naar adem happend op de vloer achter, zoals Als alles eraf is wel had gedaan.

Te vragen: revansjeert Pas maar op deze tas is van Zorro (en Zorro houdt van mij) op Wat doen de handen? Ja. Absoluut. Zonder meer. Ik liep rond op de plekken die de plaat voor me schiep. Ik was daar. Ik vond het mooi. Ik ben er geweest, en ik vond het mooi. Ik heb meegestroomd meegedreven meegedobberd in de stroom en ik vond het fijn. En als ge ergens, bij die stroom of een andere, mijn eerste oren ziet liggen, pas dan maar op. Mijn eerste oren zijn van mij en mijn eerste oren houden van mij."